مقام پيامبر ص آن قدر والا است كه آفريدگار عالم هستى و تمام فرشتگانى كه تدبير اين جهان به فرمان حق بر عهده آنها گذارده شده است بر او درود مى فرستند، اكنون كه چنين است شما نيز با اين پيام جهان هستى هماهنگ شويد: " إِنَّ اللَّهَ وَ مَلَئكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلىَ النَّبىِ ِّ يَأَيهَُّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ صَلُّواْ عَلَيْهِ وَ سَلِّمُواْ تَسْلِيمًا؛ بى گمان، خدا و فرشتگان او بر پيامبر درود مى فرستند. اى كسانى كه ايمان آورده ايد! بر او درود فرستيد و سلام گوييد، سلامى [شايسته و تسليم فرمان او باشيد]." سوره ي احزاب آيه ي 56.

ادامه رو ببين

مقام پیامبر ص آن قدر والا است که آفریدگار عالم هستى و تمام فرشتگانى که تدبیر این جهان به فرمان حق بر عهده آنها گذارده شده است بر او درود مى فرستند، اکنون که چنین است شما نیز با این پیام جهان هستى هماهنگ شوید: " إِنَّ اللَّهَ وَ مَلَئکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلىَ النَّبىِ ِّ یَأَیهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ صَلُّواْ عَلَیْهِ وَ سَلِّمُواْ تَسْلِیمًا؛ بى گمان، خدا و فرشتگان او بر پیامبر درود مى فرستند. اى کسانى که ایمان آورده اید! بر او درود فرستید و سلام گویید، سلامى [شایسته و تسلیم فرمان او باشید]." سوره ی احزاب آیه ی 56.

او یک گوهر گرانقدر عالم آفرینش است، و اگر به لطف الهى در دسترس شما قرار گرفته مبادا ارزانش بشمرید، مبادا ارج و مقام او را در پیشگاه پروردگار و در نزد فرشتگان همه آسمانها فراموش کنید، او یک انسان است و از میان شما برخاسته ولى نه یک انسان عادى، کسى است که یک جهان در وجودش خلاصه شده است. در اینکه میان" صلوا" و" سلموا" چه فرقى است؟ مفسران بحثهاى مختلفى دارند، آنچه مناسبتر با ریشه لغوى این دو کلمه، و ظاهر آیه قرآن به نظر مى رسد این است که: " صلوا" امر به طلب رحمت و درود فرستادن بر پیامبر است، اما "سلموا" یا به معنى تسلیم در برابر فرمانهاى پیامبر گرامى اسلام است چنان که در آیه 65 سوره نساء آمده، ثُمَّ لا یَجِدُوا فِی أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَیْتَ وَ یُسَلِّمُوا تَسْلِیماً:" مؤمنان کسانى هستند که به داورى تو تن دهند و حتى در دل از قضاوتت کمترین ناراحتى نداشته باشند و تسلیم مطلق گردند).

چنان که در روایتى از امام صادق ع مى خوانیم:" ابو بصیر" از محضرش سؤال کرد منظور از " صلات" بر پیامبر ص را فهمیده ایم، اما معنى تسلیم بر او چیست؟ امام فرمود: « هو التسلیم له فى الامور: منظور تسلیم بودن در برابر او در هر کار است.» و یا به معنى سلام فرستادن بر پیامبر ص به عنوان السلام علیک یا رسول اللَّه و مانند آن مى باشد، که محتوایش تقاضاى سلامت پیامبر ص از پیشگاه خدا است.

" ابو حمزه ثمالى" از یکى از یاران پیامبر ص به نام" کعب" چنین نقل مى کند: « هنگامى که آیه فوق نازل شد عرض کردیم سلام بر تو را مى دانیم، ولى صلات بر تو چگونه است؟ فرمود: بگوئید: اللهم صل على محمد و آل محمد کما صلیت على ابراهیم انک حمید مجید، و بارک على على محمد و آل محمد کما بارکت على ابراهیم و آل ابراهیم انک حمید مجید ». از این حدیث هم چگونگى صلاة و درود بر پیامبر روشن مى شود و هم معنى سلام. گرچه این دو معنى براى سلام کاملا متفاوت به نظر مى رسد، ولى با دقت مى توان آنها را به نقطه واحدى معطوف کرد، و آن تسلیم قولى و عملى در برابر پیامبر ص است، زیرا کسى که به او سلام مى فرستد و تقاضاى سلامت او را از خدا مى کند نسبت به او عشق مى ورزد و او را به عنوان پیامبرى واجب الاطاعه مى شناسد. قابل توجه اینکه در باره کیفیت صلوات بر پیامبر ص در روایات بى شمارى که از طرق اهل سنت و اهل بیت رسیده صریحا آمده است که " آل محمد" را به هنگام صلوات بر" محمد" بیفزایید.

در" در المنثور" از صحیح" بخارى" و" مسلم" و" ابو داود" و" ترمذى" و" نسایى" و" ابن ماجه" و" ابن مردویه" و روات دیگرى از" کعب بن عجره" نقل شده که" مردى خدمت پیامبر ص عرض کرد: « اما السلام علیک فقد علمنا فکیف الصلاة علیک: سلام بر تو را ما مى دانیم چگونه است، اما صلات بر شما باید چگونه باشد؟ پیامبر فرمود بگو: اللهم صل على محمد و على آل محمد کما صلیت على ابراهیم انک حمید مجید، اللهم بارک على محمد و على آل محمد کما بارکت على ابراهیم و آل ابراهیم انک حمید مجید.» نامبرده (نویسنده تفسیر در المنثور) علاوه بر حدیث فوق، هیجده حدیث دیگر نقل کرده، که در همگى تصریح شده که" آل محمد" را باید به هنگام صلوات ذکر کرد. این احادیث را از کتب معروف و مشهور اهل سنت از گروهى از صحابه از جمله" ابن عباس" و" طلحه" و" ابو سعید خدرى" و" ابو هریره" و" ابو مسعود انصارى" و" بریده" و" ابن مسعود" و" کعب بن عجره" و امیر مؤمنان على ع نقل کرده است.

در صحیح" بخارى" که معروفترین منابع حدیث برادران اهل سنت است روایات متعددى در این زمینه نقل شده است. در صحیح مسلم نیز دو روایت در این زمینه آمده است. عجب اینکه در همین کتاب با اینکه در این دو حدیث چند بار" محمد و آل محمد" با هم ذکر شده، باز عنوانى را که براى باب انتخاب کرده باب الصلاة على النبى صلى اللَّه علیه و سلم (بدون ذکر آل) است!! این نکته نیز قابل توجه است که در بعضى از روایات اهل سنت و بسیارى از روایات شیعه حتى کلمه" على" میان" محمد" و" آل محمد" جدایى نمى افکند بلکه کیفیت صلاة به این صورت است اللهم صل على محمد و آل محمد.

این بحث را با حدیث دیگرى از پیغمبر گرامى اسلام ص پایان مى دهیم: " ابن حجر" در" صواعق" چنین نقل مى کند که پیامبر ص فرمود: « لا تصلوا على الصلاة البتراء فقالوا و ما الصلاة البتراء؟ قال تقولون: اللهم صل على محمد، و تمسکون، بل قولوا اللهم صل على محمد و آل محمد: هرگز بر من صلوات ناقص نفرستید! عرض کردند: صلوات ناقص چیست؟ فرمود: اینکه فقط بگوئید " اللهم صل على محمد" و ادامه ندهید، بلکه بگوئید:اللهم صل على محمد و آل محمد» و به خاطر همین روایات است که جمعى از فقهاى بزرگ اهل سنت اضافه " آل محمد" را بر نام آن حضرت در تشهد نماز واجب مى شمرند.

آیا فرستادن صلوات بر پیامبر ص واجب است یا نه؟ و اگر واجب است در کجا واجب است؟ این سؤال است که فقها به آن پاسخ مى گویند: تمام فقهاى اهل بیت آن را در تشهد اول و دوم نماز واجب مى دانند، و در غیر آن مستحبّ، و علاوه بر احادیثى که از طرق اهل بیت در این زمینه رسیده در کتب اهل سنت نیز روایاتى که دال بر وجوب است کم نیست. از جمله در روایت معروفى، عایشه مى گوید: « سمعت رسول اللَّه (ص) یقول: لا یقبل صلاة الا بطهور، و بالصلاة على: " نماز بدون طهارت و درود بر من قبول نخواهد شد». از فقهاى اهل سنت" شافعى" آن را در تشهد دوم واجب مى داند، و" احمد" در یکى از دو روایت که از او نقل شده، و جمعى دیگر از فقهاء، ولى بعضى مانند" ابو حنیفه" آن را واجب نشمرده اند. جالب اینکه" شافعى" همین فتوا را در شعر معروفش صریحا آورده است، در آنجا که مى گوید:

یا اهل بیت رسول اللَّه حبکم     فرض من اللَّه فى القرآن انزله
کفاکم من عظیم القدر انکم      من لم یصل علیکم لا صلاة له
" اى اهل بیت رسول اللَّه محبت شما از سوى خداوند در قرآن واجب شده است"" در عظمت مقام شما همین بس که هر کس بر شما صلوات نفرستد نمازش باطل است. 

http://www.tahoordanesh.com

تفسیر نمونه، ج‏17، ص: 415